గీతాచరణం

  “ ఇంద్రియాల ద్వారా విషయాలను గ్రహించని వ్యక్తి నుండి , ఇంద్రియ వస్తువులు దూరమైపోతాయి కానీ ' రస్ ' ( కాంక్ష/ రాగం) విడనాడదు. పరమాత్మను తెలుసుకున్నప్పుడు మాత్రమే కోరిక అంతమై పోతుంది ” అని శ్రీకృష్ణుడు బోధిస్తున్నారు ( 2.59). ఇంద్రియాలకు భౌతిక పరికరం , మెదడులో ఒక నియంత్రకం ఉంటాయి. మనస్సు అనేది అన్ని ఇంద్రియ నియంత్రకాల కలయిక. కోరికలకు స్థానమైన ఈ నియంత్రకాలపై దృష్టి సాధించమని శ్రీకృష్ణుడు మనకు సలహా ఇస్తున్నారు. శ్రీకృష్ణుడు ' రస్ ' ( రసం) అనే పదాన్ని ఉపయోగిస్తారు. పండిన పండ్లను కోసి పిండినప్పుడు తప్ప రసం కనిపించదు ; పాలలో ఉన్న వెన్న పరిస్థితి కూడా అంతే. అలాగే ' రన్ ' అనేది ఇంద్రియ నియంత్రకాలలో ఉండే అంతర్గత కోరిక. అజ్ఞాన స్థాయిలో , ఇంద్రియాలు ఇంద్రియ వస్తువులతో జతచేయబడతాయి ; సుఖదుఃఖాల యొక్క ద్వంద్వాల మధ్య ఊగిస లాడుతూ ఉంటాయి. తదుపరి దశలో కోరికలను తీర్చు కోవడానికి మార్గం లేక ఆ కోరికలను వదిలి వేస్తాము. ఉదాహరణకి , డబ్బు లేకపోవడం లేదా వైద్యుల సలహా వంటి బాహ్య పరిస్థితుల కారణంగా మిఠాయి వంటి ఇంద్రియ వస్తువులను వదిలేస్తాము కానీ మిఠాయిపై కోరిక మిగిలిపోతుంది. నైతికత , దేవుడ

  “ తాబేలు తన అంగములను అన్ని వైపుల నుండి లోనికి ముడుచుకొనునట్లుగా , ఇంద్రియములను ఇంద్రియార్థముల (విషయాదుల) నుండి అన్నివిధముల ఉపసంహరించుకొనిన పురుషుని యొక్క బుద్ధి స్థిరముగా ఉన్నట్లు భావింపవలెను. ” అని శ్రీకృష్ణుడు చెప్తున్నారు ( 2.58).       శ్రీకృష్ణుడు ఇంద్రియాలకు చాలా ప్రాధాన్యత ఇస్తారు ఎందుకంటే అవి మన అంతర్గత , బాహ్య ప్రపంచాలకి మధ్య ద్వారముల వంటివి. తాబేలును ఉదాహరణగా తీసుకుంటే అది ప్రమాదాన్ని ఎదుర్కొన్నప్పుడు దాని అవయవాలను లోపలికి ముడుచుకున్నట్లుగా ఇంద్రియ వస్తువులతో ఇంద్రియాలు జతకూడటం గమనించినప్పుడు మన ఇంద్రియాలను ఉపసంహరించుకోవాలని ఆయన సలహా ఇస్తున్నారు.       ప్రతి ఇంద్రియానికి రెండు భాగాలు ఉంటాయి. ఒకటి బయటకు కనిపించే కన్ను వంటి బాహ్య ఇంద్రియ పరికరం. రెండవది ఈ కన్నును నియంత్రించే మెదడులోని ఇంద్రియ నియంత్రక భాగం.       ఇంద్రియముల ఇంద్రియార్థముల మధ్య పరస్పర స్పందనలు రెండు స్థాయిలలో జరుగుతాయి. మొదటిది , కాంతి యొక్క కణాలు (ఫోటాన్లు) బాహ్య ఇంద్రియ పరికరమైన కన్నును చేరినప్పుడు కన్ను స్వయంచాలకంగా కాంతికి స్పందిస్తుంది. అలాగే మిగతా ఇంద్రియ పరికరాలు కూడా తమ తమ ఇంద్రియ విషయాలకు స్వయం

  మనం ఒక పరిస్థితిని , ఒక వ్యక్తిని లేదా ఒక పని యొక్క ఫలితాన్ని మంచి , చెడుగా విభజిస్తాము. ఏ అభిప్రాయాన్ని వ్యక్తం చెయ్యని మూడవ స్థితి కూడా సంభవమే. శ్రీకృష్ణుడు ఈ మూడవ స్థితిని ప్రస్తావిస్తూ , “ దేనియందును మమతాసక్తులు లేనివాడును , అనుకూల పరిస్థితుల యందు హర్షము , ప్రతికూల పరిస్థితుల యందు ద్వేషము మొదలగు వికారములకు లోను కానివాడును అగు పురుషుడు స్థిత ప్రజ్ఞుడు అనబడును ” అని చెప్తారు ( 2.57). స్థితప్రజ్ఞుడు ( 2.50) తన స్వంత అభిప్రాయాల్ని వదిలివేసి వాస్తవాలను వాస్తవాలుగా తీసుకుంటాడని ఇది సూచిస్తుంది , ఎందుకంటే ఇలా మంచి లేదా చెడు అనే విభజనే సుఖదుఃఖాలనే ద్వంద్వాలకు జన్మస్థలం. .       పరిస్థితులను , వాస్తవాలను తక్షణమే మంచి లేదా చెడు అని పేర్కొనే మన ధోరణికి విరుద్ధంగా ఈ బోధన నడుస్తుంది కాబట్టి కఠినమైనది గా అనిపిస్తుంది. చెడుగా అనిపించే పరిస్థితి లేదా వ్యక్తిని ఎదుర్కొన్నప్పుడు అయిష్టత , విరక్తి , ద్వేషం స్వయంచాలకంగా అనుసరిస్తాయి. కాని స్థితప్రజ్ఞుడు ఏ పరిస్థితి గురించి అభిప్రాయాన్ని ఏర్పరచుకోడు కాబట్టి అతనిలో ద్వేషం యొక్క పుట్టుకకు అవకాశమే లేదు. అదే విధంగా మంచిని చూసినప్పుడు స్థితప్రజ్ఞుడు పొం

  దుఃఖములకు కృంగిపోనివాడును , సుఖములకు పొంగిపోని వాడును , రాగము , భయము , క్రోధము లేని వాడిని స్థితప్రజ్ఞుడు అందురు ” అని శ్రీకృష్ణుడు చెప్పారు ( 2.56). సుఖం-దుఃఖం , లాభం - నష్టం ; విజయం-అపజయాలను సమానంగా భావించమని శ్రీకృష్ణుడు చెప్పిన ఉపదేశానికి ( 2.38) ఇది కొనసాగింపు.       మనమందరం సుఖాన్ని కోరుకుంటాము కానీ దుఃఖం అనివార్యంగా మన జీవితాల్లోకి వస్తుంది. ఎందుకంటే అవి రెండూ ద్వంద్వ (ధ్రువ) జంటలుగా ఉన్నాయి. ఇది ఎర వెనుక కొక్కెం దాగి ఉన్న చేపల ఎర లాంటిది. మరోవైపు కష్టంతో కూడిన పరిశ్రమ ఎల్లప్పుడూ ప్రతిఫలాన్ని తెస్తుంది.       స్థితప్రజ్ఞుడు అంటే ఈ ధ్రువాలను అది గమించి ద్వంద్వాతీతుడైన వాడు. మనం ఒకదానిని ఆశిస్తున్నప్పుడు బహుశా వేరే ఆకారంలో లేక కొంత సమయం గడిచిన తర్వాత దాని విపరీతము అయిన రెండో ధృవం మనని అనుసరించడానికి బాధ్యలవుతామన్న అవగాహన.       మన ప్రణాళికతో మనం సుఖాన్ని పొందినప్పుడు అహంకారం ఉప్పొంగిపోతుంది. అది ఉత్తేజం తప్ప మరేమీ కాదు. అయితే అది దుఃఖంగా మారినప్పుడు అహంకారం గాయపడుతుంది. ఇది ఉద్రేకం , క్రోధం తప్ప మరేమీ కాదు , ఇది నిస్సందేహముగా అహంకారం యొక్క ఆటని సూచిస్తుంది. స్థితప్రజ్ఞుడు